Eren Değerli
Moderator
İşletim sistemi nedir?
Bilgisayarların, telefonların, oyun konsollarının, beyaz eşyaların ve benzeri elektronik ürünlerin ana işleyişinin düzgün bir şekilde sağlanması için gerekli olan programların belli bir düzen içerisinde çalışmasını sağlayan, çalışma ilkelerini temel alan yazılım olarak açıklanabilir. Bu sistemler dijitalleşmenin ortaya çıkmasıyla beraber 2. Dünya Savaşı sonrasında meydana gelen ve sonrasında bu etkiyle gelişen, geliştikçe değişen bir elektronik yapı olarak karşımıza çıkıyor. İşletim sistemleri genel bir faydadan çok belirli bir hedef doğrultusunda programlanmış özel araçlar olarak adlandırılabilir. Çünkü bilgisayarların olsun telefonların olsun ya da beyaz eşyaların olsun işletim sistemleri birbirinden farklı şekilde çalışıyor.
İlk olarak İngiliz Matematikçi Charles Babbage’nin adı Sayısal Bilgisayar’ın tasarlanmasıyla duyulsa da dönemin şartları gereği teknoloji yeterli seviyede değildi ve bir işletim sistemi bu bilgisayarda yoktu fakat 2. Dünya Savaşı sonrası yapılan çalışmalar ışığında Amerika’da ve Almanya’da vakum tüpleriyle elde edilen çalışmalar sonucunda ilk sayısal bazlı makineler icat edilse de bu makineler büyük alanları kaplayan vakum tüplerinden oluşuyordu ve şimdiki makineler gibi hızlı değildi. Transistorların ortaya çıkmasıyla 20. yy ikinci yarısının başlarında iş yapabilecek seviyeye gelmelerine rağmen pahalı oldukları ve fazla yer kapladıkları için devlet kurumları, özel sektör gibi seçkin kurumlara kuruluşlara satıldı. Daha sonra geliştirilen sistem bilimsel işler için kullanılmaya başlandı ve 3.nesil işletim sistemlerinin başını çekti. Son olarak günümüzde 4. nesil işletim sistemi kullanılıyor ve bu işlemlerin otomatik olarak ve aktif olarak bir işletim sistemi tarafından eş zamanda gerçekleştirme özelliğiyle ön plana çıkıyor. Bu ilerlemeler sonucu yazılım sistemlerinin gelişmişlik seviyesinin kısa bir sürede ne kadar çok değiştiği görülebiliyor.
Her işletim sistemi kendi içinde farklı bir program barındırmakla beraber programların bağlı olduğu donanım işleyişinin yönetiminden ve denetiminden direkt sorumlu ve işletim sistemleri kullanılan ürünün güç düğmesiyle devreye sokuluyor ve kullanımına başlanılıyor. Örneğin, bilgisayarın açma tuşuna basıldığı an işletim sistemi çalışmaya başlıyor ve ekrana görüntü gelmesiyle beraber tüm uygulamaları kullanıma hazır hale getiriyor. İşletim sistemleri sayılamayacak kadar çok işlemi aynanda yürütürken karşılaşılması muhtemel sorunlardan biri de aynı zaman zarfında tek bir işlemi yapabilmesi olarak söylense de günümüz teknolojisiyle daha da gelişerek bu döngüsel hareket sırayla yapıyor. Zaman zaman bu işlemler durdurularak başka işlemlere geçilse de işlemler işlem önceliğine göre yapılıyor. Çünkü sistemin temelini oluşturan sistemlerin tamamlanması diğer işlemlerin işleyişine de zarar verecek bir durum. Bu yüzden temel işleyişi sağlayan elemanların işleyişi makineler için elzem.
Windows, Android, IOS, Linux, Amiga, Chromium, MS Dos ve Pardus bilinen başlıca işletim sistemleri olarak karşımıza çıkıyor. Windows işletim sistemi kişisel bilgisayarlar tarafından en fazla tercih edilen işletim sistemi ve ilk kez 1985 senesinde Microsoft tarafından piyasaya sunuldu. Windows ile aynı amaçta olan bir işletim sistemi de TÜBİTAK öncülüğünde 2003 senesinde milli işletim sistemi adı altında Türkiye’de tanıtıldı. Hızlı ve kolay kullanımı sebebiyle Windows kadar olmasa da insanlar tarafından tercih ediliyor. Bir başka bilgisayar işletim sistemi de Amiga ilk çıktığı andan itibaren üst düzey performans alınan bir sistem olmasının yanında esnek bir işletim sistemi olmasıyla dikkat çekiyor. AmigaOS 4 ExecSG çekirdek üzerine kurulan ve Amigaone X1000 ile AmigaOS 4.2 sürümlerini ortaya çıkartarak piyasadaki varlığını 1994 yılından bugüne kadar varlığını sürdürüyor.
Linux da bilgisayarlarda olduğu kadar kol saatlerinde de kullanılan bir işletim sistemi olmakla beraber UNIX’e ismi gibi benziyor. Bu işletim sisteminin başlangıcı 1983 yılına dayanıyor ve 1991 yılında Linus Tovards tasarladığı çekirdekle Linux’a katkı sağladı ve günümüzde de varlığını sürdürüyor. Chromium da Linux’un çekirdeğini baz alarak Google öncülüğünde oluşturulan ve videoları izlemek, fotoğrafları incelemek gibi temel işler için geliştirilen bir işletim sistemi olsa da MS DOS bunların aksine Windows ortaya çıktığından belli kullanım alanı formatla sınırlı kalmış Microsoft tarafından ortaya çıkarılan bir işletim sistemi olma özelliği taşıyor. Son olarak Android ve IOS’tan bahsedecek olursak ikisinin de telefon işletim sistemi olduğunu söylememiz mümkün. Andoid Linux çekirdeğini kullanıyor ve birçok firma tarafından geliştirilip yüksek teknolojisiyle öne çıkıyor; IOS ise Apple markasına özel bir sistem olarak 2007 yılında piyasaya çıkarıldı.
Yazar: Ayşe Yeren
İlk olarak İngiliz Matematikçi Charles Babbage’nin adı Sayısal Bilgisayar’ın tasarlanmasıyla duyulsa da dönemin şartları gereği teknoloji yeterli seviyede değildi ve bir işletim sistemi bu bilgisayarda yoktu fakat 2. Dünya Savaşı sonrası yapılan çalışmalar ışığında Amerika’da ve Almanya’da vakum tüpleriyle elde edilen çalışmalar sonucunda ilk sayısal bazlı makineler icat edilse de bu makineler büyük alanları kaplayan vakum tüplerinden oluşuyordu ve şimdiki makineler gibi hızlı değildi. Transistorların ortaya çıkmasıyla 20. yy ikinci yarısının başlarında iş yapabilecek seviyeye gelmelerine rağmen pahalı oldukları ve fazla yer kapladıkları için devlet kurumları, özel sektör gibi seçkin kurumlara kuruluşlara satıldı. Daha sonra geliştirilen sistem bilimsel işler için kullanılmaya başlandı ve 3.nesil işletim sistemlerinin başını çekti. Son olarak günümüzde 4. nesil işletim sistemi kullanılıyor ve bu işlemlerin otomatik olarak ve aktif olarak bir işletim sistemi tarafından eş zamanda gerçekleştirme özelliğiyle ön plana çıkıyor. Bu ilerlemeler sonucu yazılım sistemlerinin gelişmişlik seviyesinin kısa bir sürede ne kadar çok değiştiği görülebiliyor.
Her işletim sistemi kendi içinde farklı bir program barındırmakla beraber programların bağlı olduğu donanım işleyişinin yönetiminden ve denetiminden direkt sorumlu ve işletim sistemleri kullanılan ürünün güç düğmesiyle devreye sokuluyor ve kullanımına başlanılıyor. Örneğin, bilgisayarın açma tuşuna basıldığı an işletim sistemi çalışmaya başlıyor ve ekrana görüntü gelmesiyle beraber tüm uygulamaları kullanıma hazır hale getiriyor. İşletim sistemleri sayılamayacak kadar çok işlemi aynanda yürütürken karşılaşılması muhtemel sorunlardan biri de aynı zaman zarfında tek bir işlemi yapabilmesi olarak söylense de günümüz teknolojisiyle daha da gelişerek bu döngüsel hareket sırayla yapıyor. Zaman zaman bu işlemler durdurularak başka işlemlere geçilse de işlemler işlem önceliğine göre yapılıyor. Çünkü sistemin temelini oluşturan sistemlerin tamamlanması diğer işlemlerin işleyişine de zarar verecek bir durum. Bu yüzden temel işleyişi sağlayan elemanların işleyişi makineler için elzem.
Kullanılan programların arasındaki veri iletişimini sağlamak işletim sistemlerinin temel görevi olsa da bu işletim sisteminin hafızasını yönetip ek fırsatlar sağlayarak sistem hafızasının daha etkili bir şekilde kullanılması bir başka görevi olarak karşımıza çıkıyor. Veriler arasındaki güvenliği, açıp kapama işlerini de yöneten işletim sistemi makinemizin temel mekanizmasını oluşturuyor. Ana belleği ve harici kayıt cihazlarını yönetmek de işletim sisteminin görevleri sayılabilir ve telefonların, bilgisayarların ya da beyaz eşyaların aynanda farklı işlevleri yapmasında da başrolde. İşletim sistemleri insan vücudunun omuriliği olarak düşünülse hiç de yanlış bir benzetme yapılmamış olur.
Windows, Android, IOS, Linux, Amiga, Chromium, MS Dos ve Pardus bilinen başlıca işletim sistemleri olarak karşımıza çıkıyor. Windows işletim sistemi kişisel bilgisayarlar tarafından en fazla tercih edilen işletim sistemi ve ilk kez 1985 senesinde Microsoft tarafından piyasaya sunuldu. Windows ile aynı amaçta olan bir işletim sistemi de TÜBİTAK öncülüğünde 2003 senesinde milli işletim sistemi adı altında Türkiye’de tanıtıldı. Hızlı ve kolay kullanımı sebebiyle Windows kadar olmasa da insanlar tarafından tercih ediliyor. Bir başka bilgisayar işletim sistemi de Amiga ilk çıktığı andan itibaren üst düzey performans alınan bir sistem olmasının yanında esnek bir işletim sistemi olmasıyla dikkat çekiyor. AmigaOS 4 ExecSG çekirdek üzerine kurulan ve Amigaone X1000 ile AmigaOS 4.2 sürümlerini ortaya çıkartarak piyasadaki varlığını 1994 yılından bugüne kadar varlığını sürdürüyor.
Linux da bilgisayarlarda olduğu kadar kol saatlerinde de kullanılan bir işletim sistemi olmakla beraber UNIX’e ismi gibi benziyor. Bu işletim sisteminin başlangıcı 1983 yılına dayanıyor ve 1991 yılında Linus Tovards tasarladığı çekirdekle Linux’a katkı sağladı ve günümüzde de varlığını sürdürüyor. Chromium da Linux’un çekirdeğini baz alarak Google öncülüğünde oluşturulan ve videoları izlemek, fotoğrafları incelemek gibi temel işler için geliştirilen bir işletim sistemi olsa da MS DOS bunların aksine Windows ortaya çıktığından belli kullanım alanı formatla sınırlı kalmış Microsoft tarafından ortaya çıkarılan bir işletim sistemi olma özelliği taşıyor. Son olarak Android ve IOS’tan bahsedecek olursak ikisinin de telefon işletim sistemi olduğunu söylememiz mümkün. Andoid Linux çekirdeğini kullanıyor ve birçok firma tarafından geliştirilip yüksek teknolojisiyle öne çıkıyor; IOS ise Apple markasına özel bir sistem olarak 2007 yılında piyasaya çıkarıldı.
İşletim sistemleri üretici firma tarafından satın alınan veya aktarılan USB, DVD ya da ürün şifreleri kullanılarak yüklenebilir. Bu noktadaki en önemli detay satın alınan ürün ile kullanacağımız ürünün sistemsel olarak birbirine uyumlu olması. Bu uyumun olmaması durumunda sistemimiz çalışmayıp ürünümüz kullanıma hazır hale gelemeyecektir. Bilgisayarın teknik özellikleri, donanımsal yazılımlar, ücret ve kullanım alternatifliği de dikkate alınmalı. Tabii bu detaylar bilgisayar işletim sistemi için önemli yoksa diğer ürünlerin donanımsal özellikleri orijinal ürünün kendisinde yüklenmiş olarak piyasada mevcut. Aksi bir olay karşısında benzeri işlemler ve adımlar donanımın yüklenmesi için gerekli.
Yazar: Ayşe Yeren
